Historia Modlitwy Anioł Pański i Inne Ciekawostki

Jaka jest historia modlitwy Anioł Pański?

Korzenie modlitwy Anioł Pański są ściśle związane z popularyzacją modlitwy Zdrowaś Maryjo. Przypomnijmy, że na początku Zdrowaś Maryjo zawierało jedynie pozdrowienie Anioła i Elżbiety, jak jest zapisane w Ewangelii wg św. Łukasza 1,28.42:

“Wesel się pełna łaski Pan z Tobą Błogosławiona jesteś między niewiastami i błogosławiony owoc Twojego łona!”

Modlitwa Anioł Pański rozważa moment Zwiastowania Maryi. Uwielbiamy nią Boga za dar wcielenia Syna Bożego, który przyszedł, aby nas zbawić.

Przekazy z XII i XIII wieku ukazują, jak bardzo rozpowszechnioną praktyką wśród wiernych było odmawianie Pozdrowienia Anielskiego. Mówi się, że czciciele Maryi przyklękali przy każdym Zdrowaś Maryjo, co ma związek z ikonografią Zwiastowania, ukazującą jak w chwili Zwiastowania, anioł klęczy przed Maryją. XII i XIII wiek jest czasem rozwijania się praktyki odmawiania trzech Zdrowaś Maryjo. Podobno św. Antoni z Padwy (1195-1231) był jej gorącym popularyzatorem. O praktyce tej wspomina również św. Matylda z Helfty (1241-1298) w swoim dziele Objawienia. Także św. Bonawentura – generał franciszkanów – w 1269 r., w jednym z rozdziałów reguły, zaleca braciom mniejszym recytację trzech Zdrowaś Maryjo co wieczór, po komplecie, i medytację nad tajemnicą Wcielenia.

Najważniejsze etapy formowania modlitwy Anioł Pański

  • XIII wiek – papież Grzegorz IX (1227-41) zarządził, by Pozdrowienie Anielskie odmawiane było rano i wieczorem, zawsze na dźwięk dzwonu.
  • 1262 r. – generał franciszkanów św. Bonawentura nakazał członkom tegoż zakonu praktykę trzech „Zdrowaś Maryjo” rano i wieczorem.
  • 1279 r. Synod w Kolonii potwierdza odmawianie dwukrotne w ciągu dnia odmawianie Pozdrowienia Anielskiego na dziwięk dzwonów.
  • 1287 r. – Synod w Exter (Anglia) zalecił kapłanom by przyzwyczajali wiernych do odmawiania modlitwy Zdrowaś Maryjo trzy razy dziennie.
  • 1318 r. – Papież Jan XXII w specjalnej bulli po raz pierwszy wiąże praktykę odmawiania tej modlitwy z odpustami.
  • 1456 r. – Papież Kalikst III zleca odmawianie Pozdrowienia Anielskiego w południe. Nakazał również trzykrotne w ciągu dnia dzwonienie na „Anioł Pański”, aby uprosić Bożą pomoc podczas wojny z Turkami.
  • 1472 r. – Król Francji Ludwik XI upowszechnia ten zwyczaj we Francji
  • 1566 – 1572 za pontyfikatu Piusa V modlitwa„Anioł Pański” przyjmuje ostateczną i znaną dzisiaj formę, z wyjątkiem wersetu i modlitwy końcowej.
  • 1742 r. – Papież Benedykt XIV w specjalnym Breve uroczyście włączył werset i modlitwę końcową do modlitwy„Anioł Pański” i oświadczył, że muszą one być odmawiane razem, aby otrzymać odpust.

Tak więc od 1742 mamy już ostatecznie ukształtowaną i zatwierdzoną modlitwę Anioł Pański. Aktualnie, za odmówienie modlitwy Anioł Pański, a w okresie wielkanocnym Królowo nieba, uzyskuje się odpust cząstkowy.

Ostatnie oficjalne odniesienie w dokumentach Kościoła do modlitwy Anioł Pański miało miejsce w adhortacji Marialis Cultus z 2 lutego 1974 r. Papieża Pawła VI w punkcie 41:

Nasze słowo o modlitwie Anioł Pański chce być jedynie ponowieniem Naszej prostej, lecz gorącej zachęty, by – jeśli to możliwe – podtrzymać zwyczaj odmawiania tej modlitwy. Nie wydaje się, by trzeba było ją odnawiać. Po tylu bowiem wiekach trwa jej moc i piękno, gdyż budowa jej jest prosta i zapożyczona z Pisma św.; jej historyczny początek wiąże się z błaganiem o zachowanie pokoju. Nadto jej liturgiczny rytm w pewien sposób uświęca różne chwile dnia; wreszcie skłania ona do przypomnienia tajemnicy paschalnej, albowiem poznawszy Wcielenie Syna Bożego, prosimy, byśmy “przez Jego Mękę i krzyż zostali doprowadzeni do chwały zmartwychwstania”.

Niewątpliwie niektóre zwyczaje, jakie tradycyjnie towarzyszyły odmawianiu modlitwy Anioł Pański, zostały już zniesione albo ledwie się je dostrzega w dzisiejszym życiu ludzi. Jednakże chodzi o sprawy małej wagi, gdyż cała wartość kontemplacji zwracającej się ku tajemnicy Wcielenia Słowa, znaczenie pozdrowienia anielskiego, skierowanego do Najświętszej Dziewicy, błaganie o Jej miłosierne wstawiennictwo pozostają niezmienione. Dalej, chociaż zmieniły się warunki czasów, dla większości ludzi zawsze pozostają te same charakterystyczne chwile dnia: rano, południe i wieczór, które wyznaczają fazy ich działalności i zarazem wzywają do wprowadzenia pewnej przerwy poświęconej modlitwie.

Dlaczego kojarzymy tę modlitwę z dzwonami?

W wielu kościołach starych wciąż wiszą specjalne dzwony używane dawniej do wzywania na modlitwę Anioł Pański

Anioł Pański, na wszystkich etapach rozwoju, był ściśle związany z dzwonieniem kościelnego dzwonu. Św. Bonawentura (w 1269 r.) miał zwyczaj uderzać w dzwon, aby wezwać zakonników i wiernych z okolicy na recytację trzech Zdrowaś Maryjo po komplecie. Wtedy też zaczęto łączyć tę praktykę z dźwiękiem dzwonów. W Lerida (Katalonia) w 1308 r. dzwoniono trzy razy dzwonem na Anioł Pański o zmierzchu „post completorium” (po komplecie). Podobny zwyczaj panował w klasztorach franciszkańskich prowincji weneckiej.

W tym samym czasie również na Węgrzech wieczorne Zdrowaś Maryjo odmawiano na odgłos dzwonu. W 1314 r. papież Klemens V, przebywając w swej rezydencji w Carpentras prosił, aby dźwięk dzwonu wzywał po komplecie do odmawiania trzech Zdrowaś Maryjo.

Jego następca, Jan XXII, w 1318 roku potwierdza praktykę wieczornej modlitwy Anioł Pański w diecezji Saintes i wprowadza ją w Avignon. Udziela jednocześnie odpustu wiernym, którzy na dźwięk dzwonu uklękną i trzy razy odmówią Zdrowaś Maryjo.W maju 1327 roku pisze do swojego wikariusza do Rzymu, aby i tam zaprowadzono zwyczaj odmawiania trzech Zdrowaś Maryjo na kolanach, na odgłos dzwonu, łącząc tę praktykę z odpustem.

Fundowano też dzwony przeznaczone specjalnie do dzwonienia na Anioł Pański, jak wskazują na to wyryte na nich inskrypcje. Na wielu widnieją napisy Ave Maria lub, jak w przypadku dzwonka w Helfta, koło Eisleben, w Niemczech, z 1234 r., całe zdanie: Ave Maria, gratia plena, Dominus tecum.

Jednak to, co jest charakterystyczne dla Pozdrowienia Anielskiego to nie sam dźwięk dzwonów, ale potrójne uderzenia w dzwon, które poprzedzają modlitwę. Przerwy miedzy trzema grupami uderzeń w dzwony musiały przede wszystkim dać czas na odmówienie trzech Zdrowaś Maryjo.

Trzykrotne dzwonienie w ciągu dnia

Na dźwięk kościelnych dzwonów przerywano prace, aby odmówić modlitwę Anioł Pański

Z czasem rozszerzono dzwonienie na Anioł Pański na rano, a wreszcie i na południe, jakby dla uświęcenia trzech głównych chwil dnia oraz dla oderwania naszych myśli od prac i ziemskich zajęć, a wzniesienia ich ku Bogu. Pierwsza oficjalna wzmianka o dzwonieniu rano, w południe i wieczorem pochodzi z 1456 roku, gdy papież Kalikst III, którego troską była obrona przed Turkami, zalecił krucjatę modlitwy i zarządził, aby dzwonić trzy razy dziennie i przy każdym dzwonieniu recytować trzy razy Ojcze nasz i trzy razy Zdrowaś Maryjo.

Król Ludwik XI, w 1472 r. zalecił w całym swoim królestwie odmawianie Pozdrowienia Anielskiego w południe, w intencji pokoju. Dlatego południowe Pozdrowienie Anielskie nazywano Zdrowaś Maryjo pokoju. Powyższą praktykę papież Sykstus IV, w 1475 r. związał z odpustem i od tego okresu trzykrotne odmawianie Pozdrowienia Anielskiego i trzykrotne bicie w dzwony zaczęło się mocno rozprzestrzeniać, a w 1500 r. papież Aleksander VI potwierdził zalecenia Kalista III.

Pod koniec XVI i w początkach XVII wieku prawie w całej Europie dzwoniono na Anioł Pański już trzy razy dziennie. Pięknie mówi o tym statut z Evreux (Francja) z 1576 roku:

“Niechaj o wschodzie słońca, w południe i o zachodzie dzwon oznajmia wiernym, jaką by pracą zajęci nie byli, żeby zwrócili się do Boga, prosząc Go o miłosierną pomoc i opiekę”

Benedykt XIV pouczał, że we wszystkie niedziele roku powinno się odmawiać Anioł Pański stojąc, a w czasie wielkanocnym należy Anioł Pański zastąpić przez Regina caeli, odmawiane zawsze w postawie stojącej. Kto zaś nie umie Regina caeli, może zamiast tego odmówić Anioł Pański.

Aktualnie podtrzymywany jest zazwyczaj odmawiania tej modlitwy o godz. 6:00, 12:00 i 18:00.

Dlaczego Ojciec Święty odmawia Anioł Pański w południe?

Zwycięstwo w bitwie pod Belgradem uratowało Europę przed armią turecką.

Do 1456 roku odmawiano Anioł Pański dwa razy dziennie, rano i wieczorem. Zwyczaj odmawiania tej modlitwy w południe został wprowadzony w 1456 roku przez papieża Kaliksta III w celu uproszenia u Maryi ratunku dla oblężonego przez Turków Belgradu, który był ostatnią naddunajską twierdzą broniącą drogi do serca Europy.

 

Po przybyciu pod Belgrad, broniony przez Mihályego Szilágyiego, sułtan Mehmed II zwołał naradę, aby zastanowić się nad sposobem zdobycia miasta. Zdecydowano się na oblężenie. Turcy mieli ze sobą około 300 armat, z czego 22 dużego kalibru bombardy oblężnicze. Dwunastodniowe bombardowanie wyrządziło ogromne wyrwy w murach od strony lądu, nie spowodowało jednakże większych strat w ludziach, którzy w porę ostrzegani o bombardowaniu chronili się w bezpiecznym miejscu. W momencie, gdy mury Belgradu zaczęły przypominać gruzowisko, pojawiła się prowadzona przez Jana Hunyadyego odsiecz, która przełamała turecką blokadę na Dunaju. Węgrzy wkroczyli wówczas do miasta przynosząc zaopatrzenie. Wtedy to nastąpił szturm janczarów, którzy wkroczyli do niższej części miasta. W trakcie plądrowania domów stali się oni jednak celem gwałtownego przeciwnatarcia, w wyniku którego Turcy zostali wyparci z zajętych pozycji. Następnego dnia Jan Kapistran poprowadził obrońców do natarcia na tureckie pozycje oblężnicze, powodując paniczną ucieczkę Turków. W walce ranny w udo został Mehmed, którego odciągnięto w porę z pola walki. Armia turecka rozpoczęła odwrót. — https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Belgradem

W ramach dziękczynienia za tak wielkie zwycięstwo nad armią turecką i uratowanie Europy, podtrzymano południową modlitwę Anioł Pański przez co zrodziła się też tradycja niedzielnej południowej modlitwy papieża, trwa do dzisiaj i gromadzi tysiące wiernych.

Warto przeczytać: